Ян Гелийн агуу туршилт(Баримтат кино, агуулгын товч)

2013 онд болсон EBS 10 дахь удаагийн олон улсын баримтат киноны наадамд ирүүлсэн бүтээлүүдийн дунд <Ян Гелийн агуу туршилт> байсан ба энэ бүтээл нь Данийн архитектор, хот төлөвлөлтийн архитектор Ян Гель болон түүний хамтрагчдын хийсэн гайхалтай туршилтуудыг танилцуулсан маш сэтгэл хөдөлгөм баримтат кино юм.

Ян Гель 1971 онд "Life Between Buildings – Using Public Space" нэртэй ном хэвлүүлсэн. Тэрээр энэ номондоо барилга байгууламж гэхээсээ илүү барилга хоорондын зай, өөрөөр хэлбэл хотын орон зай, нийтийн орон зай чухал болохыг онцолсон байна.Копенгагены төсөл эрт 1960-аад оноос эхэлсэн. Өнөө үед эдгээр зүйлсийг энгийн зүйл гэж үздэг боловч автомашины хэрэглээг дэлгэрүүлэж байсан эрин үед маш шинэлэг санаа, адал явдал байв. Ян Гель бол машин, барилга байгууламж гэхээсээ илүү хүн, хотын орон зайг эрхэмлэдэг хотын мэргэжилтэн байсан бөгөөд энэ туршилтаараа Копенгагены иргэд болон дэлхийн өнцөг булан бүрт байгаа хүмүүсийн зүрх сэтгэлийг маш ихээр хөдөлгөж чадсан хүн юм.

<Ян Гелийн агуу туршилт>-ыг тэрээр болон түүний хамтран ажиллагсад дэлхийн өөр өөр хотуудад туршиж үзсэн бөгөөд үүнд дэлхийн хамгийн хурдацтай хөгжиж буй Хятадын  хотууд, Копенгаген, Нью-Йоркийн Манхэттэн, Австралийн Мельбурн, Бангладешийн Дака, Шинэ Зеландад Кристчерч зэрэг хотууд багтжээ. Түүнчлэн одоо биднээс асууж байна. Бидний одоо үед дасан зохицож амьдарч байгаа энэ амьдралын орчин хамгийн сайн нь мөн үү. Үнхээр сэтгэл хангалуун байна уу? Тэгээд дахин асууж байна. Танд үүнийг өөрчлөх бодол байна уу?

Киноны эхэнд Ян Гель нь Ле Корбюзье болон бусад модернист архитектор, хот төлөвлөлтийн мэргэжилтнүүдийг хатуу шүүмжилдэг. Гудамжаар явж байгаа хэнийг ч барьж аваад хотын дизайныг даатгасан ч модернистуудаас илүү хийх байсан гэж хатуухан дайрсан. Дараа нь уг кинонд өнгөрсөн үеийн модернистуудын өнгөрсөнд бүтээсэнтэй адил орон сууцны битүү ширэнгэ болон хувирч байгаа Хятадын хотуудын бодит байдлыг харуулсан байна. Гудамжинд уулзаж, мэнд ус мэдэлцэж, бараа бүтээгдэхүүн худалдан авч, харилцан яриа өрнүүлдэг байсан ч асар том бетон ширэнгэн үүрэнд дарагдаж, зурагт, ухаалаг утастай нөхөрлөж амьдарч буй ганцаардсан хэсэг бүлэг хүмүүсийг харуулсан байна.

Копенгаген, Манхэттен, Дака, Мельбурн хотуудад хийсэн туршилтууд ч бас сэтгэл хөдөлгөм. Бродвэйн замын хөдөлгөөнийг хааж, зорчих хэсгийг явган хүний ​​орон зай болгон хувиргах үед тэнд ямар үйл ажиллагаа өрнөсөн нь сонирхол татаж байна. Мельбурн хотын эзгүйрсэн арын гудамжууд кафетай, аюулгүй, эрч хүчтэй орон зай болж сэргэж буй түүх, Дака хотын иргэд автомашинаас илүү явган зорчигч, нийтийн тээврийг илүү анхаарч, бодлогоо өөрчлөхийг шаардсан түүхүүд ч бас тэмүүлэл, сэтгэл хөдлөлийг мэдрүүлж байна.

Киноны оргил үе бол 2011 онд болсон гэнэтийн газар хөдлөлтийн дараа Кристчерч хотын төв бараг бүхэлдээ сүйрсний дараа сэргээн босгосон түүх юм. Кристчерч хотод ирэхэд төслийг хариуцаж байсан Ян Гелийн хамтрагчид иргэдээс хамгийн түрүүнд асуусан асуулт бол "ямар хотыг хүсч байна вэ?" Кристчерч хотын 500,000 орчим хүн амаас 105,000 нь сэтгэгдэл илгээжээ. Иргэдийн санал бодол харилцан адилгүй байсан ч нягт нямбай дүн шинжилгээ хийснээр нийтлэг хариултыг олж авч чадсан байна. Тэр нь дөрвөн давхар хүрэхгүй нам давхрын хотыг иргэд хүсч байсан.

Зам дагуу дэлгүүрүүд эгнэж, хүмүүс сууж амардаг, хуучны дурсамж нь хадгалагдаж үлдсэн хот болоосой гэж иргэд хүсч байлаа. Гэвч иргэдийн хүсэлд нийцүүлэн хот байгуулдаггүй. Учир нь хот төлөвлөлтөд оролцож буй хөрөнгө оруулагч, хувийн хэвшил иргэдээсээ өөрөөр ашиг болох, өөрөөр хэлбэл өндөр хоттой болохыг хүсдэг.

Эцэст нь бодлого боловсруулагчид хэд хэд зөвлөлдөж, төлөвлөгөөгөө шинэчлэн боловсруулж, хотын өнгө төрхийг өөрчилсөн. Эцсийн буулт бол дунджаар 7 давхар хот юм. Кристчерч хотын иргэдийн тавны нэгээс илүү хувь нь шаардлагаа илэрхийлсэн тул тэд найдаж байсантай ойролцоо хоттой болж чаджээ. Иргэд хүчээ цуглуулж, дуу хоолойгоо өргөхгүй бол хот маань аж ахуйн нэгжүүдийн хүсэлд нийцүүлэн өөрчлөгдөнө гэдгийг <Ян Гелийн агуу туршилт> тодорхой өгүүлсэн.

Иргэд <амьдрахад таатай хот>-ыг хүсдэг ч компаниуд <зархад амархан хот>-ыг хүсдэг. Компаниуд амь насаараа дэнчин тавьж, хүссэн хот руугаа гүйдэг ч иргэд нь элсний ширхэг мэт чимээгүй, ажилдаа шамдан амьдардаг. Эцсийн дүндээ хот хэний хүсэл зоригоор өөрчлөгдөх вэ?

Сайн иргэд гэж хэн бэ? Ямар хотыг хүсэж байгаагаа тод илэрхийлэж мэддэг иргэд сайн иргэн биш үү? Сайхан хот гэж хаа ч байхгүй. Сайн иргэд амьдардаг газар сайхан хот болно. Иргэд таны гарт.

Эх бичвэр: Сөүл хотын Их сургуулийн проф Чон Сог

Орчуулга: Ариунжаргалан & Гүүгл орчуулга

Jan Gehl, The Human Scale 2013

part1: https://youtu.be/rKeeNswp54g

part2: https://youtu.be/6pGnx9_ujmI

part3: https://youtu.be/_zfxe2tKqXU

part4: https://youtu.be/cf9-ju70Vm4

part5: https://youtu.be/jFLT3TXxGA4

ИС-ийн багш нар ТАРХИ угаах нь зөв үү?!

МАЭ сонгууль гэж олон юм ярисан, нөгөө талаас их сургуульд багшилж байгаа залуу хүний хувьд 3 дах хэсэгт хариулмаар санагдав.

Манайхаар бол ИС ч бай арван жил ч бай багш нарыг нийтэд нь багш гэж дууддаг. Үнэндээ ИС багшийг профессор гэх нь зөв. Нийгмийн өөрчлөлт боловсролын салбараас эхлэх хэрэгтэй гэдгийг хэн бүр мэдэж бгаа. Одоогийн бидний байгаа бодит төрхийн толь энэ хүний бичсэн 3 дах хэсэгт ямар нэг шүүлтүүргүйгээр шингэн бичигдсэн нь тодорохой. 

Тэгвэл дээрх бичвэрт хариулахын тулд ИС гэж ямар газрыг хэлэх вэ гэдэг асуултаас эхлэх хэрэгтэй болж байна. Үүнд Александр Хумбольдт(Alexander Humboldt) профессорийн хариулт байдаг. Түүний тодорхойлсноор их сургууль профессор, оюутан гэсэн 2 үндсэн хэсгээс бүтэх ба бүх эрх мэдэл энэ 2 хүчинд ижил хуваагдах ёстой. ИС нь ардчилсан утопи орчныг бүрдүүлсэн идеал жижиг ертөнц байх ёстой бөгөөд оюутнууд энэ жижиг нийгэмд ардчилсан чөлөөт эрх тэгш байдлыг суралцан нийгэмд тэр үзлийг түгээх үүрэгтэй гэж тодорхойлсон байдаг.

Энэ үзэл нь 1968 оны хувьсгалаар(May68) дамжин Германы ИСд бодлогын шинчлэлт хийхдээ ИС-ийг дараах 3 шинжийг агуулсан байх хэрэгтэй гэж үзсэн. Үүнд 1) Ардчилсан системийг бүрдүүлсэн байх 2) Эрх мэдлийг сөрөн шүүмжлэх төв байх 3)Нийгмийн ёс зүйг хэрэгжүүлэн биелүүлэх. Өнөөдөр дээрх бүх 3 зүйлээр өөрийгөө өмөөрөх боломжтой боловч 2-р зүйлийг нарвийчлан тайлбарлах нь зөв болов уу гэж бодлоо. 

Эрх мэдэл гэдэг нь ямар нэг хүч болон баялагийг төлөөлж буй эрх ашиг гэсэн онцгой шинж чанартай байдаг. Харин их сургууль бол эрх мэдлийг шүүмжлэх үүрэгтэй төвийн үүрэг гүйцэтгэдэг. Их сургууль бол үндсэндээ үнэнийг эрэлхийлэх газар бөгөөд ҮНЭН бол олон нийтийн нэгдсэн шинж чанар юм. Их сургуулийн англи нэр болох university гэдэг нь universality гэдэг үгээс гаралтай ба утгачилбал нийтийн заншил, нийтийн нэгдсэн шинж чанар(болор толь) гэх үгээр манай хэлэнд бууж байна. Эрх мэдлийн онцлог болон их сургуулийн гол зорилго хоорондоо тэрсэлдэх нь зүйн ёс бөгөөд  профессор гэдэг үгний англи нэр болох pro(урд тал) fess(хэлэх) or нь "нүүрэн дээр нь хэлэх" гэсэн үгнээс гаралтай ба гадны ИС-д профессоруудыг эрх мэдлийн дайралтаас нийгмээрээ хамгаалахын тулд tenure(албан тушаалаас нь халах боломжгүй) бодлогыг хэрэгжүүлдэг байна. 

Эцэст нь би бээр 1-т нийгмийн үнэнийг элэрхийлэх, ёс зүйг хэрэгжүүлэх зорилготой газар ажилладаг хүн 2-т миний мэргэжлийн салбар(архитектур, хот төлөвлөлт) тул энд дуу хоолой хүргэх, нөлөөлөл үзүүлэх нь зүйн хэрэг гэж бодож байна. Дээрх хүний тодорхойлсон багш хүний сурган хүмүүжүүлэх гэдэг агуулгийг дэндүү тачир нимгэнээр ойлгосон байдал болон багш хүний хүмүүжүүлэх ажлын нэг хэсэг болсон нөлөөллийн ажлыг тархи угаах зэргийн хэллэгээр бичсэн нь энэ бичвэрийг бичихэд нөлөөлсөн гол шалтгаан ба нийгэм дэх энэ андуурлыг залруулахыг хүслээ.

"Хан мөрөний өмнө хэсгийн үүсэл" баримтат киноны товчлол (1р хэсэг)

Kang 강(гол, мөрөн) nam 남(өмнө тал)

Өмнөд Солонгост Кангнам гэх газрын агуулж буй дүр төрх нь чадварлаг хүн ам, Солонгосын бүх мөнгөний тал, орчин цагийн түүх зэрэг болно. 

50 жилийн өмнө Кангнам нь Сөүлээс гадна байрших НЭРГҮЙ газар байсан.

..... зүгээр л голын өмнө тал(Кан- гол, мөрөн нам- өмнө тал)

Зай талбай өргөн тариан намгархаг талбай байсан ба ногоо, жимс тариалан бүтээгдхүүнээ Сөүлд нийлүүлдэг байсан. Одоогийн Жамшил хэсэг ялам жимс(Mulberries), Апкүжон лийрний мод их ургадагаараа алдартай байжээ.

Голоор хязгаарлагдсан байсан учраас Сөүл хүмүүс хол газар гэж боддог түүнчлэн тэнд амьдардаг иргэд нь завиар ажилдаа явж очдог байсан.

1963 оноос Сөүл газар нутгаа Хан мөрний өмнөх хэсэг рүү тэлснээр одоогийн Сондун-кү(Кангнам, Жамшил, Апкүжон) болон Ёондонпу- кү гэсэн 2 дүүргийг шинээр нэмсэн байна. 1975оноос Кангнам, Куанжин, Ёондонпу дүүрэг болон шинээр газрыг нь 2 байснаас 3 дүүрэгт хуваасан.

1971онд шинэ хотоор хөгжүүлж эхэлсэн. Хан мөрний өмнө талд байсан суурьшил дунд Ёондонпу хамгийн алдартай байсан бөгөөд шалтгаан нь нэгдсэн галт тэргийн вокзал байсантай холбоотой. Тэдгээрийг дагасан үйлдвэр, суурьшлын бүс хүртэл хөгжсөн байсан. Кангнам гэж нэршилээс өмнө хүмүүс голын өмнө талын бүх нутгийг Ёондонпу гэж нэрлэдэг байжээ. Тэр хэмжээнд Кангнам гэж дүүрэг хүмүүсд танил биш мэддэггүй газар байсан.

Тэгвэл яаж Кангнам өнөөгийн төрхөө олов?

Хамгийн энгийн шалтгаан бол хүн амын хэт хурдтай өсөлт юм. 1940 онд Сөүл хот 1сая гаран хүн амтай байсан бол тэр нь өссөөр 1960онд 2сая, 1970онд 5сая, метро тавиад Кангнамд шинэ хот байгуулж дууссан 1988 онд 10 сая болсон бас тэрийгээ дагасна тээврийн асар их ачаалалтай болсон.

Сөүлийн хүн ам ингэж өссөн шалтгаан нь 1960-70оны үеэс иргэд газар тариалан эрхлээд амьдрах боломжгүй болж эхэлсэн. Солонгосын үйлдвэрлэлийн гол салбар тариалан байсан бөгөөд тариалангийн салбарын нэг онцлог бол газар өөрөө хэмжээтэй байгаад бдг хэрнээ хүний тоо нэмэгдлээ гээд бүтээгдхүүний хэмжээ нэмэгдэхгүй нэг түвшинд тогтдог онцлогтой. Тэр тогтсон хэсгээс авхуулаад ажилгүйдэл үүсэж эхэлдэг. Дайны дараа хүн амын тоо эрс өссөн нь тариалангийн салбарын ажлын байр хомсдож хотруу хүмүүс ихээр нүүж ажиллах болсон байна.  

Энэ дунд ихэвчлэн ядуу амьдралтай айлын бага насны охидууд ихээр ирсэн(Хөвгүүд айлын голомт учраас нутагтаа үлддэг). Энэ охидууд үйлдвэр эсвэл заавал баян гэлтгүй айлд айлын үйлчлэгч их хийдэг байсан. Эдгээр хүмүүс хотын уулархаг газар хууль бус суурьшилд амьдарч эхэлсэн. Ямарч хүний амьдрах орчин нөхцөл бүрдээгүй газар амьдардаг байсан. Тэдгээрийг “сар дүүрэг” гэж хочилно.

1960 оны сүүлээр Америкийн ерөнхийлөгч Сөүлд айлчлах явцад нэгэн сэтгүүлч энэ дүүргийн зургийг санаандгүй авсан байж. Тухайн үеийн Америкд сурдаг байсан оюутнууд засгийн газартаа энэ талаар гомдол хүргүүлсэн байна. Агуулга нь: Ийм дүүргийн дүр төрх Амеркид харагдвал хүмүүс бид нарыг юу гэж бодох вэ? Энэ үеэс хотын өнгө төрхөнд анхаарал хандуулан “сар дүүрэг”үүдийг нурааж эхэлсэн байна. Хөгжүүлэх явцад 120,000 хүнийг Сөүлийн ойролцоох газарт нүүлгэсэн боловч майханаас өөр дэд бүтэц, байргүй, хүмүүс амьдрах ямарч нөхцөлгүй байсан учраас том хэмжээний бослого гарсан. Энэ байдлаас үүдэн засгийн газар шинэ суурьшил байгуулах байршил хайж эхэлсэн.

Бас нэг өөр шалтгаан нь улсын аюулгүй байдалтай шууд холбогдсон ба Хойд Солонгосын хилээс маш ойрхон байршилд Солонгосын хүн ам ихээр бөөгнөрч байсан нь дайн дахин эхэлвэл Өмнөд Солонгос сүйрч магадгүй гэсэн айдастай холбогдожээ. Хойд Солонгос нь 1950-60он хүртэл тагнуул явуулах, бослого гаргах зэргийн үйл ажиллагааг хийдэг байсан бол 1960-75оны хооронд Вьетнамын дайн гарч Амеркийн өмнөөс Өмнөд Солонгос цэргүүдээ Вьетнамын дайнд явуулж эхэлсэн ба Хойд Солонгос Хойд Вьетнамд мөн адил цэрэг явуулах гэсэн боловч Солнгосын баруун талд Америкийн цэргийн бааз байгаагаас болон цэрэг явуулах боломжгүй байжээ. Харин Өмнөд Солонгостой жижиг том сөргөөн үүсгэж эхлүүл Өмнөд Солонгосд аюулгүй байдал алдагдан Вьетнамын дайнд цэрэг явуулах боломжгүй болно гэж таамагласанаар асуудал үүсэж эхэлсэн байна. Тэр олон дайралт, үйл явдлуудаас болж Өмнөд Солонгосчууд ихэд түгшсэн. 1950 оны 2 Солонгосын дайн завсарлаад удаагүй байхад дахиад дайн дэгдэнэ гэдэг нь үнхээр тэвчишгүй траума болж Солонгосын нийгэмд үлдсэн байна. Дайны үеэр Хан мөрний өмнө тал руу дайжих үед Хан мөрөн гатлах гүүр нурж завиар гаталж байсан ба дараахан нь Хан мөрөн гатлах зөвшөөрлийн бичиг байж байж гол гаталж байжээ. ГОЛ ГАТЛАХ гэдэг үг өөрөө энэ үеэс маш олон хүнд хүн утгатай болсон байна.

Бас нэг өөр шалтгаан нь газрын үнэ юм. Хан мөрөний хойд хэсэг нь 600 гаран жил хүмүүс суурьшин амьдарч ирсэн хот учраас шинэ хот байгуулах тохиолдолд газрыг худалдан авах хөрөнгө хэрэг болно, түүнчлэн том хэмжээний газар хэрэгтэй болсон зэрэг нь тухайн үед хоосон хямд газар байсан Хан мөрөний өмнө хэсэг сонгогдоход нөлөөлсөн байна. Угаас хоосон талбай учир сургууль, орон сууц, зам зэргийг тавихад маш амархан, түүнчлэн гүүр л тавихад Сөүлтэй ойрхон байршил гэдэг нь давуу тал байж. 1973 онд Хан мөрөний урсгал, ундны усны нөөцийн тулд далан тависан нь ч нөлөөлжээ. 

Эцэст нь хамгийн том шалтгаан бол Засгийн газраас улс төрийн зориулалтаар ашиглах хөрөнгө үүсгэхэд энэ газар маш ашигтай болсон. Угаас ЗГ хот байгуулалтын төлөвлөгөөг гаргадаг учраас хямд газрыг их хэмжээгээр худалдан авч дэд бүтэцжүүлээд хувийн хэвшилд зархад тэр дундаас гарах мөнгөний хэмжээ нь маш боломжийн сонгуулийн хөрөнгө болсон байна. 1971 онд 2 намын өрсөлдөгчид ширүүн өрсөлдөөнтэй хүч тэнцүү байсан нь сонгуулийн хөрөнгө ихээр шаардагдсан нэг хүчин зүйл болсон. Тухайн үеийн Сөүл хотын удирдлага байсан төрийн албан хаагч хот хөгжүүлэх нэрийдлээр Хан мөрний өмнө хэсэгт их хэмжээний (99га) талбайг хямд үнээр худалдан авч эргүүлж зархад 2 тэрбум воны цэвэр ашиг гарсан ба энэ мөнгийг эрх баригч намаас сонгуульд ашиглах нэрийдлээр авсан гэдэг баримт үлдсэн байдаг.